زنبوردرمانی

پیشینه زنبور‌درمانی

زنبوردرمانی ، استفاده از زنبورعسل و محصولات آن به ویژه عسل و نیش (زهر) آن برای درمان بیماری ها است.

این روش درمانی سابقه دیرینی در فرهنگ کهن ملت ها دارد. آثار زنبوردرمانی را می توان در سبک های درمانی سنتی کشور های شرقی نظیر طب چینی و کره ای و درمان های باستانی مصریان و یونانیان به ویژه بقراط و جالینوس مشاهده نمود. در قرآن مجید، کتاب مقدس مسلمانان نیز در سوره نحل، آیه 68 تحت عنوان (و فیه شفاء للناس)، اشاره مستقیم به خواص درمانی زنبورعسل و محصولات آن شده است.

وقتی از مفهوم زنبودرمانی استفاده می کنیم، اشاره داریم به استفاده از زنبورعسل گونه آپیس ملیفرا (Apis Melifera) و محصولات تولیدی آن. محصولات زنبورعسل که در فرایند زنبوردرمانی مورد استفاده قرار می گیرد عبارتند از:عسل، عسلک، گرده گل، بره موم، ژل رویال، نان زنبورعسل، هوای داخل کندو، زهر زنبورعسل، موم و آپی لارنیل.

در تاریخ معاصر، این روش درمانی در شکل مدرن خود و برای اولین بار در سال 1888، توسط  پزشک اتریشی به نام فیلیپ ترچ در قالب مقاله ای با موضوع خواص درمانی زهر زنبورعسل در درمان روماتیسم مورد اشاره قرار گرفت اما به آن توجهی نشد. سالها بعد در سال 1935 یک پزشک مجارستانی به نام بودوگ برگ، مفهوم زهر درمانی یا به عبارتی درمان با زهر زنبورعسل را ابدع و معرفی کرد. در ادامه این روند وزارت بهداشت شوروی (سابق) برای اولین بار و به طور رسمی دستورالعملی را برای استفاده از زهر زنبورعسل به عنوان یک روش درمانی به رسمیت شناخت. امروزه ثابت شده است زنبوردرمانی می تواند کمک شایان توچهی به بیماریهای قلبی عروقی، بیماری های مربوط به سیستم مرکزی عصبی، روماتیسم و آرتروز، ناباروری و … نماید.

زنبور‌درمانی در دنیای امروز

زنبوردرمانی امروزه به عنوان یک طب مکمل و جایگزین از طرف بسیاری سازمان های بین المللی و کشور های حتی بسیار توسعه یافته در امر پزشکی کلاسیک و مدرن مورد توجه جدی قرار گرفته است.

مرور روند انتشار مقالات علمی با کلید واژه آپی تراپی (زنبوردرمانی) نشان دهنده یک رشد روز افزون در زمینه تحقیق، شناسایی و معرفی خواص درمانی گوناگون زنبورعسل و محصولات آن تحت عنوان یک روش دمانی به عنوان زنبوردرمانی است. به طوریکه فقط در سال 2020 بالغ بر 1150 مقاله علمی در زمینه کاربرد های درمانی زنبورعسل و محصولات ان منتشر شده است که در مقایسه با حدود 100 مقاله در سال 2000 یک رشد معنا دار را نشان میدهد.

سازمان بهداشت جهانی (WHO)نیز بر مبنای استراتژی جدید خود و تعریف جدیدی که از حوزه سلامت ارائه نموده و در آن توجه جدی به طب های مکمل و جایگزین و یا به عبارتی طب های بومی و سنتی و قدیمی نموده است، زنبوردرمانی را به عنوان یک طب مکمل و جایگزین مورد توجه جدی قرار داده است.

سازمان خوار و بار و کشاورزی (FAO)، نیز تغییر رویکرد از غذا به دارو برای محصولات زنبورعسل را توصیح نمودده است و اعلام کرده است این تغییر نگاه باعث افزایش 2 تا 30 برابری ارزش افزوده محصولات زنبورعسل می شود.

کنفدراسیون جهانی زنبورعسل (APIMONDIA)، نیز  ماموریت خود را در معرفی  خواص دارویی و درمانی زنبورعسل و مصحولات آن به جامعه پزشکی قرار داده است.

در همین راستا انجمن های زنبودرمانی در بسیاری از کشور های جهان به ویژه کشور های پیشرفته تاسیس شده است که از این بین می توان به انجمن زنبوردرمانی آمریکا، آلمان، استرالیا، رومانی، ترکیه و … اشاره نمود.

در حال حاضر کنفدراسیون جهانی زنبوردرمانی متشکل از انجمن های زنبودرمانی کشورهای مختلف تشکیل شده است و 30 مارچ هر سال را به عنوان روز جهانی زنبوردرمانی نام گذاری نموده اند.

یکی از کشور های پیشرو در زمینه زنبوردرمانی، کشور ترکیه است که موفق شده است با حمایت وزارت بهداشت کشور ترکیه و یکی از بهترین بیمارستان های این کشور تحت عنوان مدیپول، اولین کلینیک زنبوردرمانی را تاسیس نماید.

راز بزرگ زنبور‌درمانی

آنچه به عنوان راز بزرگ زنبوردرمانی از آن یاد میشود، بر میگردد به خواص متفاوت و منحصر به فرد هر یک از محصولات زنبورعسل.

هر کدام از محصولات قابل استحصال و استفاده زنبورعسل دارای خاصیت و ویژگی خاص خودش است و هنگامی که این محصولات با یکدیگر ترکیب و مرود استفاده قرار میگیرد باعث هم افزایی و یک افزایش اثر بخشی منحصر به فرد و افزایشی در درمانی بیماری های میگردد، از همین رو است که زنبوردرمانی را علاوه بر دانش و علم یک هنر می دانند. هنر شناسایی هر یک از این خواص و استفاده به موقع و کافی از آنها برای درمان بیماریها.

به عنوان مثال بره موم یک آنتی بیوتیک طبیعی است، ژل رویال، یک آنتی باکتریال بسیار قوی است، گرده گل به عنوان یک غذای کامل حاوی بسیاری از مینرال ها و اسید های امینه ضروری و به ویژه پروتئین مورد نیاز بدن انسان است، عسل سرشار از فلاوونئید ها است و به همین منوال هر کدام از محصولات ویژگی خاص خودش را دارد.

با همه موارد ذکر شده دانش نوین زنبوردرمانی در جهان امروز دانشی جدید محسوب می شود، و شاید از عمر توجه جدی به آن در نظام درمانی جهانی بیش از بیست سال نمی گذرد، لذا دانشی جدید محسوب می شود و بسیاری از زوایای آن هنوز ناشناخته است.

زنبور‌درمانی در ایران

کشور ایران به عنوان یکی از بزگترین کشور های جهان به لحاظ ظرفیت های زنبوردرمانی محسوب می شود وبا توجه به تعداد کلنی های زنبورعسل و میزان تولید محصولات که کشور ایران را جزو سه کشور برتر دنیا قرارداده است از یک طرف و روند رشد روز افزون اقبال جامعه به استفاده از طب های مکمل و جایگزین (سنتی) برای پیشگیری و درمان بیماری ها از طرف دیگر مزیت نسبی خوبی را برای توسعه دانش زنبوردرمانی در کشور ایران ایجاد نموده است.  اما، به واسطه سیاست های دولت در هر دو حوزه سلامت و بخش تولید، متاسفانه زنبوردرمانی به عنوان یک روش درمانی و همچنین عاملی که باعث ایجاد ارزش افزوده واقعی و چندین برابری برای محصولات زنبورعسل می شود مغفول مانده است. اگرچه به صورت غیر رسمی و با توجه به اقبال عمومی به استفاده از این روش درمانی افراد عمدتا غیر متخصص به صورت غیر رسمی در حال ارائه خدمت در زمینه زنبوردرمانی می باشند که بعضا باعث اایجاد مخاطراتی برای بیماران می گردد.

در جمع بندی این مقاله می توان اذعان نمود،  روند های جهانی نشان از توسعه روز افزون زنبوردرمانی به عنوان یک طب مکمل و جایگزین در سطح جهان دارد و این موضوع با توجه به مزیت های نسبی ایران یک نوید برای جامعه پزشکی به ویژه متخصصین طب سنتی، پزشکان پوست و مو، متخصصین تغذیه و رژیم درمانی و سایر کادر درمان و پزشکی باشد که بتوانند با تجهیز خود به دانش زنبوردرمانی از یک روش درمانی جدید برای کاهش آلام بیماران خود استفاده نمایند. از طرفی شکرت های دارویی می توانند با توجه به بازارهای نو ظهور برای زنبوردرمانی و مزیت های کشور ایران در این زمینه محصولات دارویی، مکمل ها و محصولات آرایشی بهداشتی را در این زمینه توسعه دهند و نهاینا بخش تولید، پرورش دهندگان زنبورعسل می توانند با تولید محصولات دارای کیفیت دارویی بازارهای جدید برای محصولات خود پیدا نمایند.

پیشنهاد میشود مقاله ” زنبوردرمانی و بیماری قلبی ” را نیز مطالعه نمایید.